Nga data 1 deri më 4 maj, Türkiye organizoi festivalin e saj kryesor të hapësirës ajrore dhe teknologjisë, Teknofest, për herë të parë në Republikën Turke të Qipros Veriore (RTQV). Festivali, i cili prezantoi teknologjitë më të avancuara, u mbajt në ish-aeroportin Ercan në Lefkosa (Nikozia). Ngjarja tërhoqi një numër rekord prej 225.000 vizitorësh.

Organizuar nën kujdesin e Presidentit të RTQV, Ersin Tatar, ngjarja katërditore përfshinte shfaqje ajrore, prezantime të mjeteve ajrore pa pilot (UAV), sisteme autonome të lidhura me 5G dhe gara në fusha si robotika, inxhinieria hapësinore, inteligjenca artificiale dhe siguria kibernetike.

Për RTQV-në, kjo ishte një mundësi për njohje ndërkombëtare dhe partneritete, ndërsa për Türkiyen ishte një deklaratë e aftësive dhe përkushtimit. “Këto fluturime nuk ishin thjesht prezantime teknike—ishin deklarata gjeopolitike,” tha admirali në pension Cihat Yayci, një profesor i asociuar në Universitetin Topkapi në Istanbul, për TRT World.

Rëndësia e festivalit u rrit edhe më shumë nga vizita e njëkohshme e Presidentit Recep Tayyip Erdoğan, i cili inauguroi Kompleksin e ri Presidencial dhe Ndërtesën e Parlamentit të RTQV-së. Kjo përputhje mes festivalit dhe vizitës diplomatike nënvizoi qëllimin e Ankarasë.

“Vizita e Presidentit Erdoğan dhe inaugurimi i ndërtesave të reja shtetërore dërguan një mesazh të qartë,” tha Yayci. “Türkiye është këtu për të qëndruar. Dhe do të mbrojë sovranitetin e RTQV-së në çdo fushë—nga diplomacia deri te mbrojtja.”

Që nga fillimi i saj në vitin 2018, Teknofest ka qenë një pjesë qendrore e strategjisë më të gjerë të Türkiye për të zhvilluar kapacitetet teknologjike vendase, veçanërisht në mbrojtje dhe hapësirë ajrore. Mbështetur nga Fondacioni i Ekipit të Teknologjisë Turke (T3) dhe Ministria e Industrisë dhe Teknologjisë, ngjarja është organizuar më parë në qytetet më të mëdha të Türkiyes—Istanbul, Ankara, Izmir dhe Adana—dhe bëri debutimin e saj ndërkombëtar në Azerbajxhan në vitin 2022. RTQV tani është bërë vendi i dytë ndërkombëtar për këtë festival.

Firmat kryesore të mbrojtjes turke, duke përfshirë Baykar, Aselsan dhe Industria Turke e Hapësirës Ajrore (TAI), prezantuan platformat e tyre më të avancuara: avionin luftarak pa pilot KIZILELMA, dronin me rreze të gjatë AKINCI, avionin luftarak të gjeneratës së pestë KAAN, helikopterët ATAK dhe helikopterët shumëfunksionalë GOKBEY. Fluturimi i këtyre sistemeve mbi hapësirën ajrore të RTQV-së dhe Mesdheun Lindor u interpretua gjerësisht si një gjest solidariteti mes Türkiye dhe turqve qipriotë.

Nga embargoja te industria

Si një mbështetës kryesor i doktrinës detare të Türkiye “Atdheu Blu” dhe një zë i hapur për të drejtat detare dhe qëndrimin strategjik të Türkiye, Yayci ka argumentuar prej kohësh se industria e mbrojtjes së Türkiye u zhvillua pjesërisht nga embargoja e armëve amerikane pas Operacionit të Paqes në Qipro të vitit 1974.

“Teknofest në Qipro është një përgjigje e drejtpërdrejtë ndaj dekadave të presionit, izolimit dhe embargove. Është deklarata më e fuqishme dhe publike që Türkiye qëndron pranë turqve qipriotë,” shton Yayci.

“Embargot e vendosura pas operacionit të vitit 1974 katalizuan industrinë tonë të mbrojtjes vendase. ASELSAN, e themeluar në vitin 1975, u shfaq drejtpërdrejt nga kjo nevojë. Sot, ne kthehemi në Qipro jo me peticione—por me platforma, satelitë dhe sisteme,” thotë ai.

Përtej pajisjeve, ngjarja gjithashtu theksoi investimin e Türkiye në kapitalin njerëzor dhe kërkim-zhvillim. Studentët universitarë dhe inovatorët e rinj konkurruan në dhjetëra kategori. Fituesit u nderuan në ditën e fundit të ngjarjes me çmime financiare, dhe shumë prej tyre u ofruan mundësi mentorimi nga inxhinierët dhe organizatat kërkimore më të mira të Türkiye.

“Një pikë kthese” për vizionin teknologjik të RTQV-së

Sipas Ambasadorit të Türkiyes në RTQV, Ali Murat Basceri, ngjarja përfaqësonte si një moment simbolik ashtu edhe një iniciativë praktike.

“Jemi krenarë që kemi ndarë këtë emocion dhe nder me turqit qipriotë, të cilët janë një pjesë e pandashme e kombit tonë,” tha ai për TRT World. “Organizimi i Teknofest këtu do të rrisë interesin e të rinjve për shkencën dhe teknologjinë dhe mund të shënojë një pikë kthese në transformimin e RTQV në një ishull të teknologjive të informacionit.”

Ambasadori gjithashtu theksoi se zhvillimi teknologjik në RTQV mund të ndihmojë në zbutjen e efekteve të embargove ndërkombëtare afatgjata, duke ofruar alternativa ekonomike dhe qëndrueshmëri strategjike.

“Përparimi në fushat digjitale dhe teknologjike do të ndihmojë turqit qipriotë t’i kapërcejnë embargot e padrejta me të cilat përballen. Organizimi i kësaj ngjarjeje në një tokë ku populli turk qipriot ka ruajtur gjuhën, fenë dhe kulturën e tij për shekuj është veçanërisht domethënës.”

“Më shumë se një panair teknologjik”

Për shumë pjesëmarrës dhe organizatorë, Teknofest RTQV nuk ishte thjesht një ekspozitë publike, por një platformë strategjike. Ajo mblodhi së bashku kontraktorë të mbrojtjes, studentë, zyrtarë qeveritarë, inxhinierë, diplomatë dhe qytetarë të zakonshëm në një pistë ajrore, nën një flamur.

Në ngjarje morën pjesë gjithashtu astronautët e parë të Türkiye, Alper Gezeravci dhe Tuva Cihangir Atasever, duke i dhënë një notë futuristike ngjarjes, ndërsa Türkiye synon programe hapësinore dhe sisteme mbrojtjeje orbitale.

“Ajo që pamë në Qipro ishte më shumë se një panair teknologjik,” tha Ambasadori Basceri. “Ishte një mesazh për botën që Türkiye dhe RTQV ecin përpara—së bashku.”

Shkalla e ngjarjes, vendndodhja e saj dhe prania e të rinjve dhe liderëve të lartë e bënë Teknofest në Qipron Veriore një pikë takimi të politikës, pranisë, ndikimit rajonal dhe unitetit.