De rechts-populistische partij Reform UK heeft vrijdag tijdens lokale verkiezingen een parlementszetel weten te veroveren van de Labour-partij van premier Keir Starmer. Dit verlies betekende een klap voor de twee traditionele partijen van Groot-Brittannië.

Reform UK, geleid door de anti-immigratievoorman Nigel Farage, won de tussentijdse verkiezing in Runcorn en Helsby in het noordwesten van Engeland met slechts zes stemmen verschil. De partij boekte ook winst in andere regio's.

De sterke prestaties van de partij bouwen voort op het momentum dat het vorig jaar tijdens de algemene verkiezingen opbouwde. Dit lijkt te bevestigen dat het Verenigd Koninkrijk een tijdperk van meerpartijendemocratie ingaat.

"Voor de beweging en de partij is dit een enorm belangrijk moment," zei Brexit-voorstander Farage over de eerste overwinning van Reform in een tussentijdse verkiezing en het eerste electorale verlies van Starmer sinds hij afgelopen juli premier werd.

Reform won ook tientallen raadszetels van zowel Labour als de Conservatieven, wat wijst op een versplintering van het politieke landschap in Groot-Brittannië.

De verkiezingen waren de eerste sinds Starmer premier werd en Kemi Badenoch vorig jaar de leiding overnam van de worstelende oppositiepartij Conservatieven. Slechts 1641 zetels in 23 lokale autoriteiten stonden op het spel – maar een fractie van de 17.000 raadszetels in Engeland – maar de vroege resultaten suggereren dat Reform hun nationale peilingen weet om te zetten in concrete resultaten bij de stembus.

"De grote vraag die we wilden beantwoorden na deze resultaten was of de peilingen gelijk hebben als ze suggereren dat Reform nu een serieuze uitdaging vormt voor zowel de Conservatieven als Labour. Het antwoord op die vraag is tot nu toe duidelijk ja," zei politicoloog John Curtice tegen de BBC.

Ook de centristische Liberal Democrats en de linkse Groenen verwachtten winst te boeken, aangezien peilingen laten zien dat Britten steeds meer ontevreden zijn over de twee grote partijen vanwege de zwakke economische groei, hoge niveaus van irreguliere immigratie en achterblijvende publieke diensten.

In de strijd om het burgemeesterschap van West-Engeland, een van de zes burgemeestersposten die werden betwist, was het verschil in stempercentage tussen de winnende partij en de vijfde plaats slechts 11 procent.

Labour wist het burgemeesterschap van North Tyneside maar net te behouden na een verschuiving van 26 procent naar Reform, terwijl de BBC voorspelde dat de anti-immigratiepartij het burgemeesterschap van Greater Lincolnshire zou winnen.

Reform, dat heeft beloofd de "boten" met irreguliere migranten die het Kanaal oversteken te stoppen, hoopt dat het winnen van burgemeestersposten en het verkrijgen van honderden raadszetels zal helpen bij het opbouwen van een sterke basis voor de volgende algemene verkiezingen, waarschijnlijk in 2029.

Van beide kanten samengeknepen

Britse politiek wordt al sinds het begin van de 20ste eeuw gedomineerd door de centrumlinkse Labour-partij en de centrumrechtse Conservatieven. Maar "de Britse politiek lijkt te versplinteren," schreef politicoloog John Curtice deze week in de Telegraph.

Hij zei dat de verkiezingen van donderdag "waarschijnlijk de eerste zullen zijn waarin maar liefst vijf partijen serieuze spelers zijn."

Labour behaalde in juli een grote parlementaire meerderheid met slechts 33,7 procent van de stemmen, het laagste aandeel voor een partij die een algemene verkiezing wint sinds de Tweede Wereldoorlog.

De Conservatieven behaalden slechts 24 procent van de stemmen en slechts 121 zetels in het 650 zetels tellende parlement, wat het slechtste verkiezingsresultaat voor de partij ooit betekende.

Reform won vijf zetels, een ongekende prestatie voor een Britse rechts-populistische partij, terwijl de Liberal Democrats 61 meer parlementsleden wonnen dan bij de vorige verkiezingen en de Groenen hun vertegenwoordiging verviervoudigden tot vier.

Labour won Runcorn vorig jaar met 53 procent van de stemmen, terwijl Reform slechts 18 procent behaalde. Een overwinning van Reform zou daarom een symbolische klap zijn voor Starmer en het momentum van de harde rechtervleugel bevestigen.

De tussentijdse verkiezing werd uitgeschreven nadat de zittende Labour-parlementariër Mike Amesbury werd veroordeeld voor mishandeling wegens het slaan van een man op straat.

Reform staat bovenaan in recente peilingen van nationale stemintenties, terwijl Labour een moeizame terugkeer naar de macht doormaakt na 14 jaar in de oppositie. De populariteit van Starmer is gedaald in opiniepeilingen.

Labour heeft kritiek gekregen vanwege bezuinigingen op de sociale zekerheid en belastingverhogingen, waarvan het beweert dat ze nodig zijn om de economie te stabiliseren.

Onder druk van Reform aan de rechterkant worden de Conservatieven ook aan de linkerkant uitgedaagd door de Liberal Democrats, de traditionele derde partij, die mikt op winst in het welvarende zuiden.

Naarmate Labour meer naar rechts opschuift, wordt het geconfronteerd met een groeiende uitdaging van de Groenen aan de linkerkant.

Zowel Labour als de Conservatieven hebben geprobeerd de verwachtingen bij de lokale verkiezingen te temperen, die kiezers soms als een proteststem beschouwen.