Maar liefst 62 vuurballen verlichtten op 29 januari het luchtruim boven de Amerikaanse staten Wisconsin, Michigan en Illinois toen een satelliet in brand vloog en aan gruzelementen werd geblazen zonder ooit de grond te raken.

Het was verre van een geïsoleerd incident. Alleen al in januari stortten 120 satellieten neer en kwamen opnieuw de atmosfeer van de aarde binnen in de vorm van spectaculaire vuurballen.

De meeste van deze neergestorte satellieten behoren toe aan het bedrijf Starlink van Elon Musk, dat een wereldwijd satellietnetwerk gebruikt om wereldwijd goedkoop internet aan te bieden.

De reden voor de ongewoon hoge crash-en-burn rate van satellieten is dat Starlink elke dag ongeveer vier tot vijf ruimtecapsules met pensioen stuurt, volgens astronoom Jonathan McDowell.

Starlink satellieten zijn zo ontworpen dat ze volledig desintegreren als ze neerstorten en geen fysieke bedreiging vormen voor de openbare veiligheid. De enorme toename van neerstortende satellieten veroorzaakt echter wel atmosferische vervuiling en mogelijk puin in de ruimte.

Wat doen Starlink-satellieten?

De meeste internetdiensten via satelliet maken gebruik van enkele geostationaire ruimtevaartuigen. Dit zijn satellieten in een baan om de aarde die stil lijken te staan in de lucht boven een vast punt op het aardoppervlak.

Dit betekent dat de datatijd tussen de gebruiker en de satelliet lang genoeg is om streaming, online gaming, videogesprekken en andere activiteiten die veel data verbruiken te vertragen.

In tegenstelling tot een enkel geostationair ruimtevaartuig, werkt Starlink met een “constellatie” die bestaat uit duizenden satellieten die 24/7 rond de aarde draaien.

De constellatie van Starlink draait dichter bij de aarde. Dit betekent dat de datatijd - milliseconden die een datapakket nodig heeft om van een computer naar de satelliet en terug te reizen - 24 keer korter is dan het conventionele alternatief.

De levensduur van een Starlink-satelliet is ongeveer vijf jaar. Er draaien momenteel 5999 Starlink-satellieten rond de aarde. De constellatie van satellieten zorgt ervoor dat het internet toegankelijk is in oorlogsgebieden en zelfs in de meest afgelegen delen van de oceanen.

Toch zijn veel landen zoals India, China en Rusland, evenals de meeste landen in Afrika, om verschillende redenen terughoudend om het bedrijf hun spectrum te laten gebruiken.

Het bedrijf verwacht uiteindelijk maar liefst 42.000 satellieten in zijn constellatie te hebben. Het bedrijf is van plan zijn constellatie elke vijf jaar te vervangen door satellieten met nieuwere technologie.

Deze massale pensionering van de eerste generatie of Gen1 Starlink satellieten om plaats te maken voor nieuwere modellen resulteert in de piek in het aantal neerstortende ruimtevaartuigen.

Het Starlink-netwerk is ontworpen, eigendom van en wordt beheerd door SpaceX, Musks raketlanceerbedrijf dat als eerste privébedrijf astronauten van en naar het internationale ruimtestation bracht.

Vervuiling van de atmosfeer

Het gestage aantal neerstortende ruimtevaartuigen heeft bij milieuactivisten bezorgdheid gewekt over de vervuiling van de atmosfeer.

De huidige V2 Starlink satellietversie weegt bij lancering ongeveer 800 kilogram, bijna drie keer zwaarder dan de oudere generatie satellieten die elk 260 kilogram wogen.

Elke Gen1 Starlink satelliet produceert tijdens de verbranding ongeveer 30 kilogram aluminiumoxide, een stof waarvan bekend is dat het de ozonlaag aantast, een atmosferisch schild dat het leven op aarde beschermt tegen de schadelijke ultraviolette straling van de zon.

Het is ook bekend dat het uiteenvallen van satellieten “metaaldampen” in de atmosfeer veroorzaakt. De kans dat brokstukken een vliegtuig raken is “zeer klein”, hoewel de mogelijkheid dat ongecontroleerde raketafval uit de ruimte vluchten verstoort niet kan worden uitgesloten.

Uit een onderzoek in 2023 bleek dat 10 procent van de aerosolen - kleine deeltjes die in de atmosfeer zweven - die op 60.000 voet boven Alaska werden verzameld, aluminium en andere metalen bevatten die werden geproduceerd door het opbranden van de satelliet.

De aanwezigheid van deze verbindingen is tussen 2016 en 2022 verachtvoudigd, waarbij de recente piek de mate van vervuiling verder heeft verergerd.

De studie bewees voor het eerst dat stratosferische vervuiling “onomstotelijk verband houdt met (het) opnieuw binnendringen van ruimteschroot” in de atmosfeer.

De aerosolen bevatten niobium en hafnium - die als vrije elementen niet voorkomen in de natuur - die gebruikt worden in halfgeleiders en superlegeringen.

Naast deze twee ongebruikelijke elementen bevatte een aanzienlijk aantal deeltjes ook koper, lithium en aluminium in concentraties die “veel hoger” waren dan de hoeveelheden die in meteoren of ruimtestof worden aangetroffen, zo bleek uit het onderzoek.