Het internet zou niet hetzelfde zijn zonder de Like-knop, het duim omhoog-icoon dat door Facebook en andere online diensten werd omgetoverd tot digitaal lokaas.

Of je het nu leuk vindt of niet, de knop heeft gediend als een creatieve katalysator, een dopamineleveringssysteem en een emotioneel breekijzer. Het werd zelfs een internationale toeristische attractie nadat Facebook het symbool op een gigantisch bord plaatste buiten het hoofdkantoor in Silicon Valley, totdat het bedrijf zichzelf in 2021 hernoemde tot Meta Platforms.

Een nieuw boek, “Vind ik leuk: De knop die de wereld veranderde,” duikt in het complexe verhaal achter een symbool dat zowel een zegen als een vloek is geworden in een digitaal gedreven samenleving. Het verhaal voert terug naar gladiatorengevechten in het Romeinse Rijk en springt vervolgens naar het begin van de 21e eeuw, toen technologiepioniers zoals Yelp-medeoprichter Russ Simmons, Twitter-medeoprichter Biz Stone, PayPal-medeoprichter Max Levchin, YouTube-medeoprichter Steve Chen en Gmail-uitvinder Paul Buchheit experimenteerden met manieren om mensen te stimuleren gratis boeiende inhoud online te plaatsen.

Als onderdeel van dat geknutsel ging een Yelp-medewerker genaamd Bob Goodson op 18 mei 2005 zitten en tekende een ruwe schets van duimen omhoog en duimen omlaag gebaren als een manier voor mensen om hun mening te uiten over restaurantrecensies die op de site waren geplaatst. Yelp nam het door Goodson voorgestelde symbool niet over, maar gebruikte in plaats daarvan de “nuttige”, ‘grappige’ en “coole” knoppen die door Simmons waren bedacht. Maar de ontdekking van die oude schets inspireerde Goodson om samen met Martin Reeves in hun nieuwe boek te onderzoeken hoe de Like-knop tot stand kwam.

“Het is iets eenvoudigs en ook elegants, omdat de Like-knop zegt: ‘Ik vind jou leuk, ik vind jouw inhoud leuk. En ik ben zoals jij. Ik vind jou leuk omdat ik zoals jij ben, ik hoor bij jouw groep’,” zei Reeves in een interview met The Associated Press. “Maar het is heel moeilijk om de eenvoudige vraag te beantwoorden: ‘Wie heeft de Like-knop eigenlijk uitgevonden?’”

Hoewel Facebook de belangrijkste reden is dat de Like-knop zo alomtegenwoordig werd, heeft het bedrijf deze niet uitgevonden en stond het zelfs op het punt om het idee af te wijzen. Het duurde bijna twee jaar voordat Facebook de weerstand van CEO Mark Zuckerberg overwon en het symbool op 9 februari 2009 introduceerde — vijf jaar na de oprichting van het sociale netwerk in een studentenkamer van Harvard University.

Zoals bij veel innovaties werd de Like-knop geboren uit noodzaak, maar het was niet het idee van één persoon. Het concept broeide meer dan een decennium in Silicon Valley voordat Facebook het uiteindelijk omarmde.

“Innovatie is vaak sociaal, en Silicon Valley was de juiste plek voor dit alles omdat het een cultuur van meetups had, hoewel dat nu minder is,” zei Reeves. “Iedereen kwam samen om te praten over waar ze aan werkten, en het bleek dat velen aan dezelfde dingen werkten.”

De poging om een eenvoudige manier te creëren om digitaal goedkeuring of afkeuring te uiten, kwam voort uit online diensten zoals Yelp en YouTube, die afhankelijk waren van het vermogen om commentaar of video’s te plaatsen die hun sites populairder zouden maken zonder veel geld uit te geven aan inhoud.

De rol van Hollywood in de ‘Vind ik leuk’-saga

Voor die inspanning was een feedback loop nodig waar niet veel hoepels voor nodig waren. En toen Goodson met zijn duim omhoog en duim omlaag gebaar aan het spelen was, kwam dat niet uit een vacuüm.

Deze technieken om goedkeuring en afkeuring aan te geven zijn in de 21ste eeuw geïntroduceerd door de met een Academy Award bekroonde film “Gladiator”, waarin keizer Commodus - vertolkt door acteur Joaquin Phoenix - de gebaren gebruikte om strijders in de arena te sparen of te doden. Maar de positieve gevoelens die worden opgeroepen door een duim omhoog gaan nog verder terug in de populaire cultuur, dankzij het personage Fonzie uit de jaren 1950, gespeeld door Henry Winkler in de tv-serie Happy Days, die de hoogste kijkcijfers had in de jaren 1970.

Later werd het gebaar een manier om waardering te tonen via een knop op de afstandsbediening van TiVO’s digitale videorecorders in de vroege jaren 2000. Rond dezelfde tijd begon de site Hot or Not — die feedback vroeg over het uiterlijk van mensen die foto’s van zichzelf deelden — te experimenteren met ideeën die de Like-knop inspireerden, volgens het onderzoek in het boek.

Andere bijdragen aan het idee kwamen van pionierende diensten zoals Digg, het blogplatform Xanga, YouTube en de vroege videosite Vimeo. Maar Facebook maakte van de Like-knop onmiskenbaar een universeel symbool en profiteerde er het meest van.

En dat was bijna niet gebeurd. In 2007 hadden Facebook-ingenieurs al aan een Like-knop gesleuteld, maar Zuckerberg verzette zich ertegen omdat hij bang was dat het sociale netwerk al te onoverzichtelijk werd en, aldus Reeves, “omdat hij eigenlijk niet iets wilde doen dat als triviaal zou worden gezien, dat de service goedkoop zou doen lijken.”

Maar FriendFeed, een concurrerend sociaal netwerk opgericht door Buchheit en de huidige OpenAI-voorzitter Bret Taylor, had geen dergelijke bezwaren en introduceerde in oktober 2007 zijn eigen Like-knop. De knop was echter niet succesvol genoeg om FriendFeed overeind te houden, en de dienst werd uiteindelijk overgenomen door Facebook.

Tegen de tijd dat die overname werd afgerond, had Facebook al een Like-knop geïntroduceerd — pas nadat Zuckerberg het oorspronkelijke idee van een “Awesome”-knop had afgewezen, omdat “niets meer awesome is dan awesome,” volgens het onderzoek in het boek.

Toen Zuckerberg uiteindelijk toegaf, zag Facebook al snel dat de Like-knop niet alleen hielp om het publiek betrokken te houden, maar ook inzicht gaf in de individuele interesses van mensen. Dit maakte het eenvoudiger om de gegevens te verzamelen die nodig waren om gerichte advertenties te verkopen, wat het grootste deel uitmaakte van de $ 165 miljard aan inkomsten van Meta Platforms vorig jaar.

Het succes van de knop moedigde Facebook aan om nog een stap verder te gaan door andere digitale diensten toe te staan de knop in hun feedbackloops op te nemen en in 2016 voegde het nog zes soorten emoties toe - “hartje”, “bezorgd”, “haha”, “wow”, ‘verdrietig’ en “boos”. Facebook heeft niet publiekelijk bekendgemaakt hoeveel reacties het heeft verzameld via de Like-knop en andere gerelateerde opties, maar Levchin vertelde de auteurs van het boek dat hij denkt dat het bedrijf er waarschijnlijk triljoenen heeft geregistreerd. “Welke inhoud leuk wordt gevonden door mensen... is waarschijnlijk een van de waardevolste dingen op het internet”, aldus Levchin in het boek.

De Like-knop heeft echter ook geleid tot een epidemie van emotionele problemen, vooral onder adolescenten die zich verlaten voelen als hun berichten worden genegeerd, en narcisten die gedijen op positieve feedback.

Reeves ziet deze problemen als onbedoelde gevolgen die onvermijdelijk zijn, omdat “als je niet eens de gunstige effecten van een technologische innovatie kunt voorspellen, hoe kun je dan de bijwerkingen en interventies voorspellen?”

Toch gelooft Reeves dat de Like-knop en de krachten die samenkwamen om deze te creëren, iets unieks menselijks hebben aangesproken. “We dachten dat de serendipiteit van de innovatie deel uitmaakte van het punt,” zei Reeves. “En ik denk niet dat we ons kunnen vervelen met liken of dat ons vermogen om complimenten te geven zo gemakkelijk wordt afgenomen, omdat het het product is van 100.000 jaar evolutie.”