Najwyżsi urzędnicy z Rosji i Ukrainy mają spotkać się twarzą w twarz w Stambule po raz pierwszy od czasu podpisania historycznego porozumienia zbożowego w tureckiej metropolii w 2022 roku.
Podczas gdy prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski przybył do Ankary i potencjalnie może udać się do Stambułu na rozmowy mediowane przez Turcję, nie było jasności, czy prezydent Rosji Władimir Putin weźmie udział w tych rozmowach.
„Trudności w organizacji spotkania na szczeblu przywódców pokazują, że negocjacje w sprawie warunków porozumienia pokojowego będą bardzo trudne dla obu stron” – powiedział w rozmowie z TRT World Abdullah Erboga, uczony ze Stambułu i ekspert ds. stosunków międzynarodowych.
Ostatnie rozmowy w Stambule – miały miejsce ponad trzy lata po rozpoczęciu wojny rosyjsko-ukraińskiej w lutym 2022 roku – są postrzegane jako pierwsza poważna próba zakończenia najkrwawszego konfliktu w Europie od czasów II wojny światowej.
Prezydent USA Donald Trump, który przebywa na tournée po Bliskim Wschodzie, ogłosił na pokładzie Air Force One, że „jeśli coś się wydarzy, pojadę (do Stambułu) w piątek, jeśli będzie to stosowne”. Jego komentarze są odczytywane jako wyraźny sygnał, że USA i inni interesariusze nie porzucili jeszcze nadziei na niespodziewaną wizytę Putina w Stambule.
Istnieje również możliwość, że Trump odwiedzi Stambuł lub Ankarę, aby spotkać się z prezydentem Turcji Recepem Tayyipem Erdoğanem i publicznie wezwać Putina do udziału w spotkaniu dotyczącym Ukrainy.
„Nie wiem, czy on (Putin) pojawiłby się, gdyby mnie tam nie było. Wiem, że chciałby, żebym tam był, i to jest możliwe. Gdybyśmy mogli zakończyć wojnę, rozważyłbym to” – powiedział Trump dziennikarzom towarzyszącym mu w podróży.
Podczas gdy Zełenski ma się spotkać z Erdoganem w Ankarze, delegacja Moskwy ląduje w Stambule na zaplanowane rozmowy z ukraińskimi odpowiednikami.
Chociaż istnieją wielkie nadzieje na pozytywny wynik rozmów, analitycy wskazują na rzeczywiste różnice między oczekiwaniami obu walczących stron.
Podczas gdy Ukraińcy oczekują co najmniej 30-dniowego zawieszenia broni w wyniku spotkania w Stambule, Rosjanie dążą do porozumienia pokojowego na wzór projektu umowy z 2022 roku w Stambule, który proponował neutralność Kijowa i uznanie języka rosyjskiego za drugi oficjalny język Ukrainy. Projekt zakładał również zmniejszenie ukraińskiej armii i uwzględnienie obaw Rosji dotyczących bezpieczeństwa.
Jednakże projekt nie został ratyfikowany, ponieważ Ukraina odmówiła uznania rosyjskiej suwerenności na niektórych okupowanych terenach, w tym na Krymie.
Siergiej Markow, czołowy rosyjski uczony i były doradca Putina, ocenia szanse na udane negocjacje w Stambule jako „bardzo małe”. Powody są różne. Od „niechęci” Zełenskiego do prowadzenia poważnych rozmów z Moskwą po duże różnice między stronami co do tego, jakie cele miałoby spełniać zawieszenie broni.
Rosja mocno wierzy, że Kijów ma ukrytą agendę w swoim bezwarunkowym żądaniu zawarcia rozejmu wspieranym przez mocarstwa zachodnie, które ma na celu rozwiązanie rosnącego kryzysu wojskowego, jak mówi Markov dla TRT World. Uważa on, że Zelensky chce wykorzystać okres rozejmu jako okazję do zaproszenia brytyjskich, francuskich i innych zachodnich żołnierzy na terytorium Ukrainy.
Zelensky także dąży do rozmieszczenia amerykańskich systemów obrony powietrznej w Polsce i Rumunii, dwóch wschodnioeuropejskich sąsiadach Ukrainy, w celu ochrony zarówno ukraińskich żołnierzy, jak i zachodnich wojsk, jak podaje Markov.
W ostatnich miesiącach Ukraina poniosła porażki wojskowe na różnych frontach.
Moskwa uważa apel o 30-dniowy rozejm bez warunków za propozycję „wszystkich rosyjskich wrogów”, mówi Markov, ale dodaje, że Kreml nie jest przeciwny rozejmowi, jeśli zapewni on jasne gwarancje, że żadne zagraniczne wojska ani pomoc wojskowa nie będą wysyłane na Ukrainę.
„Zelensky (przyjechał) do Turcji tylko z powodu nacisków Trumpa”, a nie w celu zawarcia prawdziwego porozumienia pokojowego, mówi Markov.
Przed swoją wizytą w Turcji, Zelensky wskazał, że „Ukraina jest gotowa na jakikolwiek format negocjacji i nie boimy się spotkań.”
Jednakże według raportu Wall Street Journal, powołującego się na „urzędników poinformowanych o stanowisku Kijowa”. Ukraińscy negocjatorzy mają na celu tylko rozmowy o rozejmie, nie poruszając żadnych innych kwestii.
Z drugiej strony, Rosjanie nie chcą na tym etapie zawierać konkretnego porozumienia pokojowego, gdy Moskwa ma przewagę na frontach wojennych, mówi Erboga, dodając, że niskopoziomowa reprezentacja Rosji na spotkaniu w Stambule potwierdza tę tezę.
Ponadto, zdaniem Erbogi, definicja rosyjskiego ministra spraw zagranicznych, Siergieja Ławrowa, który określił negocjacje w Stambule jako „intrygę”, pokazuje wahanie Rosji co do porozumienia pokojowego.
Rosyjski analityk twierdzi, że poza różnicą zdań co do wezwania do bezwarunkowego rozejmu, istnieją także inne obszary problemowe, szczególnie dotyczące treści możliwego porozumienia pokojowego.
Mówił on o stanowisku Moskwy, które polega na przyjęciu projektu umowy z 2022 roku w Stambule oraz odrzuceniu go przez Ukrainę.
Proces podpisania porozumienia pokojowego opartego na negocjacjach z 2022 roku w Stambule został „przerwany” z powodu zarówno niechęci Zelensky’ego do osiągnięcia porozumienia z Rosją, jak i opozycji liderów brytyjskich i amerykańskich, Davida Johnsona i Joe Bidena, według Markova.
Czy obie strony mogą wrócić do formatu stambulskiego?
„Dla Rosji ważne jest, aby kontynuować negocjacje stambulskie, aby sprecyzować te warunki możliwego porozumienia, które wynikają z rozmów z 2022 roku” - mówi Markov.
Twierdzi, że wśród tych warunków znajduje się demilitaryzacja Ukrainy, która powinna zmniejszyć wielkość armii i ciężką broń do poziomu, w którym nie będzie mogła atakować terytoriów głęboko w Rosji.
Wspomina również, że Ukraina musi zakończyć „antyrosyjskie środki”, takie jak ograniczenia w używaniu języka rosyjskiego, a także rozmontować skrajnie prawicowe grupy, takie jak Brygada Azow.
Markow postrzega tę rzekomą ukraińską politykę jako „pierwotne przyczyny” konfliktu, co jest opinią podobną do wezwania Putina, że wszelkie negocjacje z Ukraińcami powinny mieć na celu „wyeliminowanie pierwotnych przyczyn”.
„Rosja chce kontynuować te negocjacje z Ukrainą, aby osiągnąć porozumienie pokojowe” - mówi analityk, odnosząc się do formatu stambulskiego. „Rosja wyraźnie odrzuca zachodnią narrację, że Moskwa jest agresorem” - dodaje Markov.
Jednakże inni analitycy sugerują, że bez względu na to, kto jest agresorem, obecna sytuacja wojskowa Ukrainy jest znacznie lepsza niż w 2022 roku, ponieważ kontrolują oni więcej terytoriów rosyjskich niż na początku „specjalnej operacji wojskowej” Moskwy.
Oznacza to, że Ukraina nie jest gotowa zaakceptować rosyjskich warunków sprzed trzech lat.
Niektórzy sugerują nawet, że Zelensky jest otwarty na wizytę w Ankarze, a nie w Stambule, „aby oznaczyć zerwanie z tym nurtem negocjacji”.
Czynnik niechęci
Zarówno Rosjanie, jak i Ukraińcy obwiniają się nawzajem za brak osiągnięcia porozumienia pokojowego do tej pory.
Analitycy twierdzą, że obie strony chcą pokazać Trumpowi swoją gotowość do zawarcia umowy, ale obwiniają drugą stronę za uniemożliwienie zawarcia porozumienia.
„Zelensky planuje pokazać Trumpowi, że Rosjanie nie są gotowi do zawarcia porozumienia pokojowego, aby administracja Trumpa mogła wrócić do polityki administracji Bidena” - mówi Markov.
Jednakże zachodni analitycy widzą również ostatnią ofertę „bezpośrednich rozmów” Putina jako taktykę polityczną, mającą na celu pokazanie jego gotowości do zawarcia porozumienia pokojowego z Ukrainą przed prezydentem USA.
